انواع بتن

1

در صنعت ساخت و ساز ، انواع مختلفی از مصالح ساختمانی وجود دارند. یکی از این مصالح ساختمانی ، بتن است. بتن نیز، بسته به شرایط استفاده و کارایی آن، انواع مختلفی دارد. انواع مختلف بتن، دارای ویژگی های خاصی هستند که هر کدام از آن ها را برای استفاده در شرایط خاص، منحصر به فرد می‌کند. در این مقاله، امروز این خواص و انواع بتن مورد بررسی قرار گرفته است.

در سال های اخیر، بتن در صنعت ساخت و ساز ، با توجه به خاصیت تطبیق پذیری و سازگاری انواع مختلف بتن با شرایط، محبوبیت فراوانی پیدا کرده است. مطالعاتی که در عصر اخیر در مورد بتن و انواع آن شکل گرفته است، باعث شده تا پیشرفت های فراوانی در این زمینه رخ داده و عملکرد و دوام این ماده ی ساختمانی ، به طور شگفت آوری بهبود یابد!

انواع مختلفی از بتن ، بسته به مصالح تشکیل دهنده و طراحی مخلوط آن ، روش ساخت ، منطقه ای که در آن استفاده شده ، و نوع هیدراسیون آن وجود دارد. در این مقاله سعی کردیم تا تمام انواع بتن مورد استفاده تا به امروز را برایتان بررسی نماییم.

انواع مختلف بتن و کارایی آن ها

  1. بتن معمولی
  2. بتن ساده
  3. بتن آرمه (بتن مسلح)
  4. بتن پیش تنیده
  5. بتن پیش ساخته
  6. بتن سبک
  7. بتن با تراکم بالا
  8. بتن هوادهی شده
  9. بتن آماده
  10. بتن پلیمری
  11. بتن پر مقاومت
  12. بتن پربازده
  13. بتن خودمتراکم (بتن SCC)
  14. بتن پاشیده (بتن شاتکریت)
  15. بتن متخلخل (بتن اسفنجی)
  16. بتن مکیده (vacuum concrete)
  17. بتن پمپاژ
  18. یتن منقش (بتن استامپی یا بتن دکوراتیو)
  19. بتن آهکی (limecrete)
  20. بتن آسفالتی
  21. بتن غلتکی
  22. بتن زودگیر
  23. بتن مسلح به الیاف شیشه (بتن GFRC)

در ادامه، خصوصیات و کاربرد انواع بتن را توضیح می‌دهیم:

1) بتن معمولی

بتن معمولی، همان بتنی است که با مخلوط کردن سیمان، آب و سنگدانه (شن) به دست می‌آید. این نوع از بتن، قدرت معمول یک سازه ی بتنی را به ما می‌دهد. این قدرت از 10 تا 40 مگا پاسکال قابل تغییر است و زمان گیرش بتن معمولی نیز در حدود 30 تا 90 دقیقه تخمین زده می‌شود که بسته به شرایط جوی نوع سیمان محاسبه می‌شود.

2) بتن ساده

به بتنی گویند که هیچ تقویتی در آن به کار نمی‌رود. اجزای اصلی بتن ساده را آب ، سنگدانه و سیمان تشکیل می‌دهند که معمولا نسبت آن ها به صورت 1:2:4 است.

بتن ساده Plain concrete
بتن ساده Plain concrete

تراکم بتن ساده معمولا بین 2200 تا 2500 کیلوگرم بر متر مکعب بوده و مقاومت آن نیز در بازه ی 200 تا 500 کیلوگرم بر سانتی‌متر مربع می‌باشد.

این نوع از بتن ، معمولا در ساخت پیاده رو ها و سنگ فرش ها و همچنین ساختمان ها استفاده می‌شود. به طور کلی استفاده از بتن ساده ، برای قسمت هایی توصیه می‌شود که نیاز به تحمل نیروی کششی زیادی نباشد. همچنین دوام این بتن خوب بوده و بسیار رضایت بخش است.

3) بتن آرمه

بتن تقویت شده یا بتن آرمه ، به گونه ای از بتن گفته می‌شود که استحکام کششی آن به گونه ای تقویت شده باشد تا بتواند بار های کششی را تحمل کند. چرا که بتن ساده ، در تحمل بار های کششی ضعیف است و برای تحمل این نوع بار ها ، باید تقویت شود.

بتن آرمه
بتن آرمه rainforced concrete

پس با تقویت کردن بتن ساده ، می‌توان بتنی ساخت که بتواند در برابر هر دو نوع بار فشاری و کششی ، مقاومت خوبی نشان دهد. تقویت کننده های فولادی بتن ، می‌توانند به شکل میلگرد و یا شبکه ای درون آن قرار بگیرند. به تازگی ، الیاف های فیبری نیز به عنوان تقویت کننده های بتن معرفی شده اند.

بتن آرمه های الیافی ، بتن هایی هستند که با الیاف فیبر (فیبر فولاد) تقویت شده اند. استفاده از این شبکه های تقویت کننده در بتن را فروسیمان می‌گویند.

فرقی نمی‌کند که این تقویت کننده های بتن ، از چه جنسی باشند، هرچه که باشند، مهمترین عامل استحکام بتن آرمه ، چسبندگی بین تقویت کننده و بتن است. این اتصال میان تقویت کننده و بتن است که مقاومت و دوام بتن را تعیین می‌کند.

4) بتن پیش تنیده

اکثر پروژه های بزرگ بتنی ، از این نوع بتن استفاده می‌کنند. در این نوع بتن ، میلگرد ها و پی موجود در بتن قبل از بارگذاری اصلی ، تحت بارگذاری قرار می‌گیرند. در طول فرایند میکس و بتن ریزی ، میله های تقویت کننده ی بتن ، تحت کشش از طرفین قرار می‌گیرند تا زمانی که بتن سفت شود.

پیش تنیدگی بتن ، باعث می‌شود تا بخش زیرین بتن ، در برابر نیروی کششی مقاوم تر شود.

بتن پیش تنیده Prestressed Concrete
بتن پیش تنیده Prestressed Concrete

این عمل پیش تنیدگی ، نیاز به مهارت بالا و ابزار های گران قیمتی چون ( جک ها و تجهیزات کشش ) دارد، از این رو، این نوع از بخش های سازه ، در کارگاه ساخته می‌شوند و برای سر هم کردن، به محل پروژه انتقال داده می‌شوند. کاربرد بتن پیش تنیده در پل ها ، سازه های سنگین و یا سقف هایی است که طول زیادی دارند و باید نیروی کششی زیادی را تحمل کنند!

5) بتن پیش ساخته

بسیاری از بخش های یک سازه ، می‌توانند در یک کارگاه تولیدی ، تولید شده و سپس ، برای مونتاژ خریداری شده و به مکان پروژه انتقال یابند. آن بخش از سازه که از بتن ساخته شده باشد و برای مونتاژ ، به مکان پروژه انتقال یابد را ، بتن پیش ساخته گویند.

بتن پیش ساخته Precast Concrete
بتن پیش ساخته Precast Concrete

برای مثال، بلوک های بتنی ، پله های پیش ساخته ، ستون های بتنی و … نمونه های شاخصی از این بتن های پیش ساخته هستند. بتن های پیش ساخته ، به دلیل اینکه ساخت آن ها قبلا انجام شده و فقط نیاز به مونتاژ دارند، به اجرای پروژه سرعت می‌بخشند. همچنین، به دلیل اینکه ساخت این واحد های بتنی ، در کارخانه انجام گرفته است، کیفیت آن ها نیز بسیار بالاتر است. تنها دغدغه ی استفاده از این واحد های بتنی ، حمل و نقل آن ها است.

6) بتن سبک

به طور کلی، بتن هایی که تراکم آنها از 1920 کیلوگرم بر سانتی‌متر مکعب کم تر باشند، در دسته ی بتن سبک قرار می‌گیرند و برای ساخت این بتن های سبک ، باید از مصلح ساختمانی سبک استفاده کرد.

بتن سبک lightweight concrete
بتن سبک lightweight concrete

افزودنی های بتن همچون سنگدانه ها ، مهمترین عامل در تعیین تراکم یک نوع بتن هستند. برای مثال، سنگدانه های پماس ، پرلیت و اسکویا ، از کم جرم ترین سنگدانه های مورد استفاده در بتن هستند.

بتن سبک ، در ساخت پل های طولانی و محافظت از سازه های فولادی به کار می‌رود. همچنین،برخی از بلوک های ساختمانی نیز از این نوع بتن ساخته می‌شوند.

7) بتن با تراکم بالا

بتن هایی که میزان تراکم آن ها در بازه ی 3000 تا 4000 کیلوگرم بر متر مکعب باشند، در این دسته قرار می‌گیرند. در این نوع بتن ها، از سنگدانه های سنگین همچون سنگ های خرد شده ی درشت استفاده می‌شود.

بتن با تراکم بالا high density concrete
بتن با تراکم بالا high density concrete

این نوع از سنگ دانه ها ، بیشتر در ساخت نیروگاه های اتمی و پروژه های مشابه استفاده می‌شوند. ترکیبات سنگین این نوع از بتن، در برابر برخی تابش های مختلف رادیو اکتیو، می‌تواند مقاومت کند.

8) بتن هوادهی شده

در بتن های هوادهی شده، معمولا 3 تا 6 درصد، هوا وجود دارد. وارد کردن هوا به درون بتن، کار سختی نیست و توسط گاز و محلول های حباب دار (کف) انجام پذیر است. به عنوان مثال برای برخی از مصالح جذب کننده ی هوا، می‌توان از رزین ها، الکل و اسید های چرب نام برد.

بتن هوادهی شده Air Entrained Concrete
بتن هوادهی شده Air Entrained Concrete

9) بتن آماده

بتنی که در داخل دستگاه، به طور کامل مخلوط شده باشد را بتن آماده می‌گویند. بتن های آماده توسط خودرو های مخصوص معروف به میکسر به محل بتن ریزی انتقال می‌یابند. این نوع بتن، به دلیل آنکه در داخل کارخانه تولید می‌شود، بسیار دقیق بوده و از کیفیت بالایی برخوردار است.

بتن آماده Ready Mix Concrete
بتن آماده Ready Mix Concrete

کارخانه های تولید کننده ی بتن آماده ، باید در مرکزیت پروژه ها قرار بگیرند، چرا که فاصله ی زمانی کارخانه ی تولید بتن ، از محل بتن ریزی ، اهمیت بسیار بالایی دارد. این فاصله، می‌تواند خواص بتن را تغییر دهد. البته که برای برخی تاخیر های پیش بینی شده، می‌توان از موادی استفاده کرد که سخت شدن بتن را به تاخیر بیاندازد.

10) بتن پلیمری

در مقایسه با بتن معمولی، در بتن پلیمری ، به جای سیمان ، از مواد پلیمری استفاده می‌شود. استفاده از این مواد پلیمری در بتن، کاهش حجم حباب های موجود در بتن را در پی دارد که این خود باعث کاهش میزان مواد پلیمری برای چسبندگی سنگدانه های بتن می‌شود.

بتن پلیمری Polymer Concrete Composite
بتن پلیمری Polymer Concrete Composite

همچنین، با دانه بندی سنگدانه ها و مخلوط آن ها، می‌توان کمترین فضای خالی در بتن را داشت که باعث بالارفتن تراکم و چگالی بتن می‌شود.

11) بتن پرمقاومت ( High Strength Concrete )

بتن مقاومت high strenght concrete
بتن مقاومت high strenght concrete

به طور کلی، بتن هایی با مقاومت بیش تر از 40 مگا پاسکال در این دسته قرار می‌گیرند. برای رسیدن به این میزان از مقاومت، باید از میزان آب موجود در مخلوط بتن پر مقاومت کم کرده تا نسبت آب به سیمان در آن، به عددی کم تر از 0.35 برسد.

برای پی بردن به تفاوت های بتن پر مقاومت و معمولیف می‌توانید این مطلب را بخوانید.

در بتن پرمقاومت، بلور های کلسیم هیدروکسید تولید شده در زمان هیدراسیون ( هیدراتاسیون ) که برای سختی بتن مضر است ، با ترکیب گاز سیلیس ، به شدت کاهش می‌یابد. اما در بتن پرمقاومت ، مسئله ی اصلی عملکرد و کارایی ضعیف آن است که می‌تواند مشکل ساز شود.

12) بتن پربازده ( HPC ) یا High Performane Concrete

مشخصات این نوع بتن با استاندارد های خاصی مطابقت دارد ، که باعث شده تا میزان مقاومت آن در برابر نیرو محدود شود. در حقیقت باید گفت، تمام بتن های پر مقاومت ، بتن پربازده نیز هستند، اما تمام بتن های پربازده، پر مقاومت نیستند!

بتن پربازده High Performance Concrete
بتن پربازده High Performance Concrete

این استاندارد هایی که بتن پربازده از آن بهره می‌برد به شرح زیر است.

  • زودگیر بودن
  • روان بودن
  • نفوذپذیری و تراکم مناسب
  • گرما ی هیدراسیون
  • عمر و دوام بالا
  • سختی و دوام در شرایط سخت
  • عوامل زیست محیطی

13) بتن خودمتراکم ( بتن SCC )

این نوع از بتن ، زمانی که عمل بتن ریزی انجام می‌شود، تحت نیروی وزن وارد بر خودش، متراکم و محکم می‌شود که به آن بتن خود متراکم می‌گویند. باید توجه داشت که بتن خودمتراکم ، نیازی به ویبراسیون ندارد! چرا که ترکیب خاص این بتن باعث می‌شود تا بسیار روان بوده و به راحتی در منفذ های سازه نفوذ کند. حد روانی بتن خود متراکم در محدوده ی 650 تا 750 می‌باشد.

بتن خود متراکم Self Consolidating Concrete
بتن خود متراکم Self Consolidating Concrete

بتن خود متراکم ، به دلیل روانی بالایش با نام بتن روان نیز شناخته می‌شود. بتن خودمتراکم ، بهترین نوع بتن برای استفاده در سازه هایی است که تقویت کننده های آن (آرمه) نازک و دارا منفذ های ریز هستند.

در مورد بتن خود متراکم بیشتر بخوانید

14) بتن شاتکریت ( بتن پاشیده )

بتن شاتکریت Shotcrete
بتن شاتکریت Shotcrete

در این بخش، تفاوت در نحوه ی ریختن بتن مد نظر قرار گرفته است. برای انتقال این نوع بتن و ریختن آن در قالب، از یک لوله ی نازل استفاده می‌شود. در این روش، از آن جا که فشار در درون لوله ی پمپاژ کننده ی بتن، بیشتر از فشار هواست، این فشار سبب تراکم بیشتر و بتن ریزی راحت تر می‌شود.

15) بتن متخلخل یا نفوذ پذیر ( Pervious Concrete )

بتن متخلخل یا نفوذپذیر ، نوعی بتن است که به گونه ای ساخته شده تا آب بتواند درون آن نفوذ کند. در بتن متخلخل ، 15 تا 20 درصد حجم آن را حباب های خالی تشکیل می‌دهند.

بتن متخلخل pervious concrete
بتن متخلخل pervious concrete

بتن نفوذپذیر ، با فرآیند های مخصوص و منحصر به فردی به وجود می‌آید. این بتن ها معمولا در پیاده رو ها و راه های فرعی و روباز که احتمال خیس شدن و باران در آن زیاد است استفاده می‌شود. دلیل استفاده ی بتن متخلخل در این مکان ها، عبور آب از بتن و رسیدن آن به آب های زیر زمینی ذکر می‌شود که باعث حل مشکلات زه کشی نیز شده است.

16) بتن مکیده ( Vacuum Concrete )

دلیل اصلی استفاده ی بشتر از آب در بتن ها، روان شدن و بتن ریزی راحت تر است. اما این آب، باعث دیر گیر شدن بتن و کاهش مقاومت آن می‌شود. دستگاهی به نام پمپ مکنده یا وکیوم وجود دارد که آب بتن را گرفته و باعث زودگیر شدن بتن می‌شود. در این روش، بتن سریع تر خشک شده و سبب سرعت بخشیدن به یک پروژه ی عمرانی می‌شود.

بتن مکیده vacuum concrete
بتن مکیده vacuum concrete

در این روش، بتن مقاومت فشاری 28 روزه ی خود را فقط ظرف مدت 10 روز به دست می‌آورد! همچنین این نوع بتن، 25 درصد مقاومت بیشتر در برابر پیچش و خردشدگی دارد!

17) بتن پمپی ( Pumped Concrete )

یکی از مسائل مهم برای استفاده از بتن در ساختمان های بلند، روش انتقال آن به ارتفاعات بلند است. از این رو بتنی طراحی شده است تا بتوان به راحتی آن را به ارتفاعات بلند یک ساختمان پمپ کرد.

بتن پمپی Concrete Pumping Truck
بتن پمپی Concrete Pumping Truck

بتنی که برای استفاده از پمپ مورد نیاز است، باید بسیار روان بوده تا به راحتی از طریق لوله انتقال یابد. لوله ای که برای تخلیه ی بتن استفاده می‌شود، می‌تواند ساده و سخت و یا انعطاف پذیر باشد که بسته به نوع پروژه انتخاب می‌شود.

برای ساخت بتن پمپی ، باید از مصالح ظریف تر استفاده کرد. آب موجود در بتن پمپی باید به قدری باشد که بتواند به خوبی حباب ها و فضا های خالی درون بتن را پر کرده و حد روانی بتن را بالا ببرد.

18) بتن منقش ( بتن استامپی یا دکوراتیو ) ( Stamped Concrete )

بتن منقش یا استامپی ، نوعی بتن در زمینه ی معماری است و در طرح ها و نقش های سنگ ، گرانیت و کاشی وجود دارد که بسیار شبیه به کاشی و سنگ است. این نقش و نگار های روی بتن، در زمانی که بتن هنوز حالت خمیری دارد، بر روی آن کشیده می‌شود.

بتن منقش stamped concrete
بتن منقش stamped concrete

رنگ بندی متنوع و طرح های زیبای بتن های دکوراتیو ، باعث می‌شود که حس سنگ را به بیننده القا کند! در حقیقت، استفاده از بتن منقش کارایی همان سنگ را دارد با این تفاوت که از لحاظ اقتصادی به صرفه تر است. از بتن منقش معمولا در راه های خصوصی، کف سازی داخلی و پاسیو استفاده می‌شود.

19) بتن آهکی ( LimeCrete )

در بتن آهکی ، به جای استفاده از سیمان، از آهک استفاده می‌شود. بتن آهکی معمولا در کف سازی و ساخت گنبد ها کاربرد دارد. آهک ، بر خلاف سیمان ، مزایای زیست محیطی و بهداشتی بسیاری دارد! بتن آهکی تجدید پذیر بوده و به راحتی تمیز می‌شود.

20) بتن آسفالتی ( Asphalt Concrete )

بتن آسفالتی asphalt concrete
بتن آسفالتی asphalt concrete

بتن آسفالتی ، یک ماده کامپوزیتی متشکل از سنگدانه ها و غیر است که برای سطح جاده ها، پارکینگ ها، فرودگاه ها و همچنین سد های خاکی بسیار مناسب است. این نوع آسفالت ها، امروزه در آمریکای شمالی، انگلستان و ایرلند، کاربرد زیادی دارند و با نام های بلکتاپ ، تارماک یا آسفالت رولی شناخته می‌شوند.

21) بتن غلتکی ( Roller Compacted Concrete )

بتن هایی وجود دارند که برای استفاده و فشرده شدن در یک سطح، نیاز به غلتک دارند. این نوع بتن، معمولا در پر کردن منفذ ها و قسمت های حفاری شده کاربرد دارند.

بتن غلتکی roller compacted concrete
بتن غلتکی roller compacted concrete

در بتن غلتکی، بسته به نیاز، معمولا میزان کمتری سیمان وجود دارد. بتن غلتکی ، پس از فشرده سازی و متراکم شدن و گرفتن، بسیار قوی شده و در مقابل نیروی های زیادی قادر به مقاومت است.

22) بتن زودگیر ( Rapid Strength Concrete )

همانطور که از نام این بتن مشخص است، بتن زودگیر در زمان کمی خشک شده و قابل بهره برداری می‌شود. این زمان معمولا در حدود چند ساعت طول می‌کشد. از این رو ، قالب های مورد استفاده در این نوع بتن، به گونه ای طراحی شده اند که به راحتی باز  و بسته شوند. بیشترین کاربرد بتن زودگیر، در صنعت جاده سازی است چرا که نیاز ترافیکی بعد از چند ساعت بر طرف می‌شود.

23) بتن شیشه ای ( Glass Concrete )

بتن شیشه ای glass concrete
بتن شیشه ای glass concrete

در بتن شیشه ای معروف به ( لیتراکن Litracon ) از شیشه ی بازیافت شده استفاده می‌شود. پس می‌توان از بتن شیشه ای به عنوان یک ماده ی مدرن نام برد! بتن شیشه ای ، نسبت به بتن معمولی، زیبایی ، دوام و همچنین عایق گرمایی بهتری دارد.

این مطلب تکمیل می‌شود…

منبع: theconstructor

1 نظر
  1. میردار می گوید

    ممنون از دسته بندی مرتب و معرفی انواع بتن. امیدوارم همیشه موفق باشید

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.